Bilgisayar kullanmaya başlarken çoğumuzun ilk gördüğü şey masaüstüydü. İkonlar, klasörler, sağ tık -> yeni klasör falan. Ama iş biraz ciddiye binince, o gizemli siyah ekran karşımıza çıktı: CLI, yani Command Line Interface.
Eğer IT’ciysen ya da sistemle biraz daha içli dışlı olacaksan, GUI (grafik arayüz) bir noktada yetersiz kalıyor. İşte burada CLI devreye giriyor.
1. CLI Nedir?
CLI (Command Line Interface), kullanıcıların bilgisayarla yazılı komutlar üzerinden etkileşime geçtiği arayüzdür. Yani bir şey yapmak istiyorsan, tıklamak yerine komut yazarsın.
Basit tanımıyla: Klavye ile kod yazıp sistemle direkt iletişime geçtiğin yer.
Örnek komutlar:
cd /var/log
ls -la
sudo apt update
CLI deyince aklına gelenler:
- Terminal (Linux/macOS)
- Command Prompt (Windows)
- PowerShell
- Bash / Zsh / Fish
- SSH bağlantıları
- ve tabii ki… “sudo” 😄
2. Neden CLI Kullanılır?
CLI göz korkutucu olabilir ama ciddi işler için çok daha avantajlıdır:
✅ Hız – Aynı anda birden fazla dosyayı işlemeyi GUI’de dakikalarca yaparsın, CLI’de saniyeler.
✅ Otomasyon – Script yazarsın, cron’a atarsın, sistem kendi işler.
✅ Güç – Bazı sistemsel işlemler GUI’de yok, sadece CLI’de var.
✅ Uzak Sunucu Erişimi – SSH ile bağlanırsın, CLI olmadan elin kolun bağlı kalır.
3. GUI vs CLI
| Özellik | GUI (Grafik Arayüz) | CLI (Komut Satırı) |
|---|---|---|
| Kullanım Kolaylığı | Yüksek (özellikle yeni başlayanlar için) | Daha dik bir öğrenme eğrisi |
| Hız | Düşük | Yüksek |
| Esneklik | Sınırlı | Çok geniş |
| Otomasyon | Zor | Kolay (scripting) |
| Sunucu Yönetimi | Zayıf | Güçlü |
👀 CLI biraz öğrenme ister ama bir kere alışınca GUI gözünde oyuncak gibi kalır.
4. CLI’de En Çok Kullanılan Komutlar
Bazı örnek komutları aşağıya bırakayım. Hangi sistemde olduğuna göre ufak farklar olabilir:
📁 Dosya Sistemi
cd # klasör değiştir
ls # listele
pwd # bulunduğun dizin
mkdir # klasör oluştur
rm # dosya sil🔍 Bilgi Alma
top # anlık sistem kullanımı
df -h # disk kullanımı
ps aux # çalışan işlemler
whoami # hangi kullanıcıdayım🔧 Sistem Yönetimi (Linux örneği)
sudo apt update && sudo apt upgrade # sistem güncelle
systemctl restart nginx # servis yeniden başlat
journalctl -xe # log görüntüle5. CLI Hangi Alanlarda Kullanılır?
CLI sadece sistem yöneticileri için değil. Hemen hemen her alanda:
🧰 DevOps / SysAdmin – Sunucu yönetimi, log kontrolü, servis ayarları
☁️ Cloud Mühendisliği – AWS CLI, Azure CLI, Terraform
👨💻 Yazılım Geliştiriciler – Git, npm, Docker, Python CLI araçları
🧪 Siber Güvenlik – Nmap, Netcat, Wireshark, Burp Suite CLI
🔌 Ağ Uzmanları – ping, traceroute, netstat, iptables
6. CLI Öğrenmek İçin Kaynaklar
CLI’ye yeniysen ya da kendini geliştirmek istiyorsan aşağıdaki kaynaklar oldukça işlevsel:
- 📘 https://linuxcommand.org
- 📗 https://explainshell.com – Komutları tek tek açıklıyor
- 🎮 https://www.commandlinechallenge.com – CLI mini oyunlar
- 🎥 https://www.youtube.com/@NetworkChuck – Eğlenceli CLI videoları